Erzurum kalesinin cevresindeki geçmişi MÖ. 4000 yıllara kadar gittiği bilinmektedir. Erzurum kalesinin ilk inşa tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Tarih boyunca Erzurum bölgesine Hattiler, Hititler, Hurriler, Urartular, Kimmerler, Saka (İskit) Türkleri, Medler, Persler, Makedonyalı İskender, Selevkoslar, Partlar, Romalılar, Sasaniler, Araplar, Gürcüler, Saltuklular, Selçuklular, Moğollar, İlhanlılar, Karakoyunlular, Timurlular, Akkoyunlular, Safeviler ve Osmanlılar hâkim olmuştur.
Erzurum Kalesi, bulunduğu tepenin üzerinde dış kale ve iç kale olmak üzeri iki kısımdan oluşmaktaydı. Kalenin dış duvarları günümüze ulaşamamıştır. Günümüze ulaşan iç kale , MS. 415 yılında Bizans İmparatoru Theodosius inşa ettirmiştir. İç kalenin duvar kalınlıkları 2-2.5 m. arasında değişmekte olup, günümüzde sekiz burcu ayaktadır. Erzurum Kalesinde Saltukoğulları dönemine ait Kale Mescidi ve Tepsi Minare bulunmaktadır. Tuğladan bir hamam ve oda halinde mekânlar yer almaktadır.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde kalenin kuzey duvarı bitişiğinde İç Kale Mescidi yapılmıştır. Kırklar Türbesi, Ebu İshak-ı Kâzerûnî Türbesi ve Ali Ağa Çeşmesi de ilave edilmiştir.
Erzurum Kalesinin dış surlarında , Tebriz Kapısı, Erzincan Kapısı, Gürcü Kapısı ,İstanbul Kapısı ve Yeni Kapı olarak dört yöne açılan kapıların isimleri bilinmektedir.
Erzurum Kalesi 16. yy'da Kanuni Sultan Süleyman ve 19. yy'da II. Mahmut dönemlerinde onarılmıştır.
Resimler : Ömer Palabıyık
Yazı Kaynağı ; TC KÜLTÜR VE TURİZİM BAKANLIĞI & MÜZE. GOV. TR
