Kuran'da Düşünce Yanılgıları1
Kur'an, zihinsel gelişimini durduran, hakikati anlama çabasına girmeyenlerin zihin dünyalarını bize aktararak neden yanlış yolda olduklarını bize göstermektedir. Kur'an, iman etmemekte ısrar edenlerin kalplerinin körelmesinin, kilitlenmesinin, mühürlenmesinin arka planında yatan "yanlış düşünceleri" bize aktararak bir gerçeğe işaret etmektedir.
Kur'an doğru düşünmeye engel olan yanlış düşünceleri bize aktararak hakikate perde olan engellerin ne olduğunu ve onların nasıl ortadan kalkması gerektiğini öğretmektedir. Kur'an sağlıklı düşünmeye perde olan engelleri açıklamaktadır. "Bu engeller; eski fikirleri benimseme, delil yetersizliği, tepkisel ve duygusal davranmadır."
1- Eski Fikirleri Benimseme
Düşünceyi donuklastiran etkenlerin başında eski fikirleri benimseme, yani atalar dininin benimsenmesi vardır. Kur'an, eski gelenekleri, atalar kültürünü benimsemenin zihinlerin donuklaşmasına sebep olduğuna dikkat çekmektedir. İnsanoğlu alışkanlık haline getirdiği şeyleri devam ettirmede ısrarcı bir varlıktır, değişimi kabullenmesi kolay değildir. Değişimin gerçekleşmesi için insanın büyük bir çaba harcaması gerekmektedir.
Bu gelişim olgusunun içeriği "nefsi terbiye ve hakikate ulaşma" ise daha büyük bir çaba harcanması gerekmektedir. Çünkü nefis değişimi sevmez. Nefis, hazzı engelleyen şeylerden nefret eder ve bunun için hakikate karşı bir mücadele içinde olur. Bu mücadelesini de sürekli birşeyler ile maskeler. Bunlardan bir tanesini de eski fikirleri benimseme, babalarını ve büyüklerini buldukları hal üzere devam etmeleridir.
Atalarını buldukları hal üzere taklit etmek, onların düşünce yapılarını olduğu gibi kabul etmek, onlardan miras kalan fikirlerin varisi olmak düşünce donukluğuna sebep olmaktadır. Bu düşünce yapısındaki biriyle iletişime geçmek ve anlaşmak çok zordur: "Dediler ki: Sen bizi, babalarımızı üzerinde bulduğunuz şeyden çeviresin… diye mi bize geldin?..." (Yunus-78)
"Hayır hayır! Onların dedikleri şundan ibarettir: “Biz babalarımızı bir inanç üzerinde bulduk, elbette biz onların izlerinden giderek doğru yolu buluruz.” "Aynı şekilde senden önce de hiçbir topluluğa bir uyarıcı göndermedik ki, topluluğun zevku sefâya dalmış kesimi şöyle demiş olmasınlar: “Biz atalarımızı bir inanç üzerinde bulduk ve biz onların izlerinden gitmekteyiz.” (Zuhruf, 22-23)
Kur'an; fikir ve inançta atalarını taklit eden, akıllarını kullanmayıp düşüncelerini dumura uğratan ve bağnazca bir tutumla her türlü yeni fikri reddeden müşriklere sert eleştiriler yöneltmektedir: "Onlara, “Allah’ın indirdiğine uyun” denildiğinde, “Hayır, atalarımızdan gördüğümüze uyarız” dediler. Ya atalarının aklı bir şeye ermemiş, doğru yolu bulamamışlarsa!" (Bakara-170)
Eski fikirleri benimseme zihinlerin köreldiğini gösterir. Zihinleri körelenler hakikate kör ve sağır kesilirler. Bu tarz insanlar aynı zamanda kendi fikirlerini kabul etmeyenleri dışlarlar. Onlara itibar suikastı yaparak insanlar içerisinde küçük düşürmeye çalışırlar. Böyle insanlar düşüncelerinin esiri, kendisini eleştirenlerin ise düşmanı olurlar.
Kendi doğrularından başka bir şey kabul etmeyen bu insanlar hakikati kabul etmemek için var güçleriyle hakikatin yanlışlığını ispatlama çabasına girerler. Kendimize soralım, acaba ben böyle biri miyim? Eleştirel yazıları insanlara eleştirmek için okumak kolay olanıdır, bir de kendimizi eleştirmek için eleştirel bir yazı okumaya ne dersiniz?