Uluslararası Doğu Türkistan STK'lar Birliği Genel Sekreteri İbrahim Sıddık'ın moderatörlüğünde gerçekleşen panele, Doğu Türkistan konusunda önemli isimler konuşmacı olarak katıldı. Doğu Türkistan Ulemalar Birliği Başkanı Alimcan Buğda, Doğu Türkistan'ın köklü tarihine ışık tutarak, Moğol istilası ve Cengiz Han'ın katliamlarından başlayıp, Rus ve Çin zulümlerine kadar uzanan bir zaman diliminde Uygur Türklerinin maruz kaldığı sayısız katliam ve işgal dönemlerini detaylı bir şekilde aktardı. Buğda, günümüzde halen devam eden Çin işgali ve soykırımının boyutlarını tarihi perspektifle gözler önüne serdi.
Panelin bir diğer konuşmacısı olan Doğu Türkistan Nuzugum Kültür ve Aile Derneği Başkanı ve Uluslararası Doğu Türkistan STK'lar Birliği Kadın Kolları Başkanı Münevver Özuygur, özellikle Uygur kadınlarının yaşadığı akıl almaz vahşeti çarpıcı örneklerle anlattı. Özuygur, erkeklerin öldürüldüğü veya toplama kamplarına götürüldüğü bir ortamda, yalnız kalan kadınlara yapılan en ufak bir yardımın dahi ("bir kap yemek" veya "derdini paylaşmak" gibi insani desteklerin bile) "ihanet suçu" olarak kabul edildiğini dehşetle aktardı. Mecburi doğum kontrolü, zorla kürtaj ve bu uygulamalara karşı çıkanların ağır şekilde cezalandırılması, hatta "neden ikiz doğurdun?" gibi absürt gerekçelerle uygulanan şiddetli bedeni ve maddi cezalar panel katılımcılarını derinden etkiledi. Özuygur'un anlattığı insanlık dışı uygulamalar, salonda derin bir sessizliğe neden oldu.
Doğu Türkistan STK'lar Birliği Yönetim Kurulu Üyesi ve Yeni Nesil Hareketi Başkanı Abdüsselam Taklımakan ise kendi yaşadığı travmatik deneyimleri paylaştı. İlkokul çağında maruz kaldığı Çin baskısını, ailesine yönelik uygulanan sistematik yıldırmaları ve çocuk yaşta çalışmak zorunda bırakıldığı ağır koşulları anlatan Taklımakan, çocuk işçiliği ve çektiği eziyetlerin izlerini hala taşıdığını ifade etti. Bugün Doğu Türkistan'da yaşanan zulmün boyutlarının, işkence gören bir kişi olarak kendisinin bile hayal edemeyeceği kadar büyük ve çeşitli olduğunu vurgulayan Taklımakan'ın kahreden örnekleri, dinleyicilerin yüreklerini dağladı.
Panel boyunca ele alınan ve adeta bir insanlık dramını gözler önüne seren başlıklar ise şu şekilde özetlenebilir: Din Yasağı, Nazi Kamplarını andıran Toplama Kampları, Dil Yasağı, İnternet Yasağı, "Kardeş Aile" adı altında Uygur ailelerinin Çinli erkek ve görevlilere açık hale getirilmesi, Doğum Yaşı Sınırlamaları, Seyahat Yasağı ve Uygur Türk kız çocuklarının Çinli erkeklerle zorla evlendirilmesi.
Panelde konuşulan her bir başlık altında, hayal bile edilemeyecek zulümlerin yaşandığı Doğu Türkistan'daki soykırım gerçeği tüm çıplaklığıyla ortaya kondu. Paneli takip eden kıymetli katılımcılar, anlatılanlar karşısında adeta soluksuz kaldı ve koltuklarına yığılır gibi bir halde oturdu. Panel sonunda, Doğu Türkistan'da yaşanan insanlık dramına karşı yoğun ve kararlı bir farkındalık oluştuğu gözlemlendi.
Mehmet Ali Turhal 09 Mayıs 2025 Serdivan / SAKARYA
